HIV là một bệnh lý gây ra suy giảm hệ miễn dịch ở con người, được gây ra bởi virus HIV (Human Immunodeficiency Virus) thuộc họ Retroviridae. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus HIV nhân lên và tấn công các tế bào lớn, đặc biệt là các tế bào T lympho của hệ miễn dịch. Điều này dẫn đến suy giảm chức năng miễn dịch và tạo điều kiện cho sự phát triển của vi khuẩn gây hại hoặc xâm nhập vào cơ thể, gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng và ung thư khác nhau, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

AIDS là một bệnh lý có thể phát triển ở những người nhiễm virus HIV. Đây là giai đoạn cuối cùng và nặng nhất trong quá trình nhiễm HIV. Nó được đặc trưng bởi sự xuất hiện của các bệnh nhiễm trùng cơ hội, ung thư và các bệnh liên quan đến suy giảm miễn dịch, có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên, không phải tất cả những người nhiễm HIV đều phát triển thành AIDS, điều này phụ thuộc vào hành vi và đáp ứng miễn dịch của từng người.

Virus HIV lây qua đường nào?

Khi virus HIV xâm nhập vào cơ thể qua đường máu, chúng sẽ tác động trực tiếp lên tế bào lympho T – những tế bào chủ lực trong hệ miễn dịch, đảm nhận vai trò bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Điều này dẫn đến việc virus HIV vô hiệu hóa tế bào lympho T và gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch. Các con đường lây nhiễm HIV qua đường máu có thể bao gồm:

• Sử dụng các dụng cụ xuyên thấu da và không được vô trùng như việc chia sẻ kim tiêm, kim xăm, kim xâu tai, kim châm cứu, dao cạo râu và các dụng cụ sắc nhọn khác. Nguy cơ lây nhiễm liên quan đến số lần tiêm chích và việc sử dụng chung các dụng cụ tiêm chích là rất cao.
• Lây nhiễm virus tại cơ sở y tế thông qua sử dụng các dụng cụ y tế chưa được tiệt trùng, như dụng cụ phẫu thuật, dụng cụ khám chữa bệnh… có tiếp xúc với máu.
• Người chăm sóc bệnh nhân HIV/AIDS có nguy cơ cao bị lây nhiễm HIV qua các vết thương hở hoặc tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch sinh học của người mắc HIV.
• Tai nạn liên quan đến nguy cơ nghề nghiệp như cắt phải tay bằng dao, bị kim tiêm đâm vào tay, bước lên kim có dính máu của người mắc HIV… thường xảy ra với nhân viên y tế.
• Truyền máu hoặc các sản phẩm từ máu như hồng cầu, huyết tương… mà không được sàng lọc đầy đủ để phát hiện HIV.

2. Tình dục không an toàn

Virus HIV lây truyền qua đường tình dục qua 3 hình thức:

• Tình dục qua hình thức dương vật – âm đạo.
• Tình dục qua hình thức dương vật – hậu môn.
• Tình dục qua hình thức dương vật – miệng.

Khả năng lây truyền qua đường hậu môn chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp đến là quá đường âm đạo và thấp nhất là qua đường miệng (hiếm gặp). Tuy nhiên, nếu trong miệng có vết trầy xước hoặc chảy máu chân răng thì vẫn có khả năng lây nhiễm virus HIV.

3. HIV lây truyền từ mẹ sang con

Virus HIV lây truyền qua đường từ mẹ sang con qua 3 cách:

• Khi mang thai: Virus HIV sẽ xâm nhập vào cơ thể thai nhi qua nhau thai.
• Khi sinh đẻ: Virus HIV có trong nước ối, dịch tử cung và dịch âm đạo của mẹ, xâm nhập vào cơ thể trẻ sơ sinh qua niêm mạc mắt, mũi, miệng hoặc xây xát trong quá trình chuyển dạ.
• Khi cho con bú: Virus HIV có trong sữa mẹ. Do đó, trẻ bị nhiễm HIV khi bú sữa mẹ hoặc qua các vết nứt ở núm vú mẹ.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp hiếm gặp khi mẹ bị nhiễm HIV, nhưng khi trẻ sinh ra âm tính với virus HIV.

Như vậy, có 3 con đường chính lây nhiễm virus HIV. Và qua đó cũng cho thấy con đường ngắn nhất làm lây nhiễm HIV/AIDS là tiêm chích và quan hệ tình dục không an toàn (nhất là quan hệ đồng giới nam – nam).

HIV lây nhiễm ở giai đoạn nào?

Các giai đoạn của bệnh HIV/AIDS là:

Giai đoạn phơi nhiễm (giai đoạn cửa sổ – ARS):

Trong khoảng thời gian 1 – 2 tháng sau khi virus HIV xâm nhập vào cơ thể, từ 40% đến 90% người bị nhiễm có thể trải qua các triệu chứng tương tự như bệnh cúm mùa, bao gồm sốt (từ 38 đến 40 độ C), ra mồ hôi nhiều, ho, viêm họng, đau nhức cơ khớp, mệt mỏi và sưng hạch. Đây là giai đoạn mà virus di chuyển vào hệ tuần hoàn và bắt đầu nhân rộng với số lượng lớn. Các triệu chứng sưng hạch và viêm là phản ứng viêm của hệ miễn dịch.

Khoảng 2 – 3 tháng sau đó, cơ thể người bệnh sinh ra kháng thể đặc hiệu và xét nghiệm sàng lọc sẽ cho kết quả dương tính HIV. Giai đoạn HIV dương tính sẽ kéo dài từ 5 – 10 năm.

Giai đoạn nhiễm trùng không biểu hiện:

Trong giai đoạn này, mặc dù virus HIV tiếp tục phát triển mạnh, nhưng cơ thể bệnh nhân không có bất kỳ triệu chứng không bình thường nào do chỉ có một số lượng nhỏ bạch cầu bị tiêu diệt. Thời kỳ này kéo dài từ 5 đến 10 năm và cơ thể dần chuyển sang giai đoạn nhiễm HIV mãn tính, mà trong đó sự sưng hạch là biểu hiện phổ biến.

Giai đoạn liên quan đến AIDS:

Người bệnh dần trở nên suy yếu và cơ thể xuất hiện các dấu hiệu như viêm xoang, viêm miệng, viêm họng, viêm amidan, cũng như dễ bị ngứa, nấm móng, và phát ban. Sau một thời gian từ vài tháng đến vài năm, bệnh nhân cũng trải qua các biểu hiện như mất cân, sưng hạch, sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, ra mồ hôi ban đêm, và tiêu chảy. Những dấu hiệu này cho thấy hệ miễn dịch đã bị tổn thương nghiêm trọng và bắt đầu suy sụp.

Giai đoạn AIDS:

 Đây là giai đoạn cuối của nhiễm HIV. Lúc này bệnh nhân có các biểu hiện rối loạn liên quan đến suy giảm miễn dịch như nổi hạch toàn thân, sốt liên miên kéo dài trên một tháng, tiêu chảy liên tục và sụt cân nhanh chóng (khoảng 10% thể trọng cơ thể). Người bệnh dễ dẫn đến tử vong do các bệnh nhiễm trùng cơ hội như viêm phổi, viêm ruột, viêm màng não, ung thư…

Về nguy cơ lây nhiễm, virus HIV có thể lây truyền từ người sang người ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình nhiễm bệnh.

Biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV/AIDS

Dưới đây là một số cách để tránh lây nhiễm HIV:

1. Duy trì một lối sống lành mạnh và trung thành với một đối tác, tránh quan hệ tình dục không an toàn với nhiều người. Trong trường hợp có quan hệ tình dục với người khác, cần sử dụng bao cao su đúng cách và đảm bảo chúng không bị rách hoặc hỏng.
2. Hạn chế việc truyền máu và sử dụng các sản phẩm máu chỉ khi cần thiết. Đồng thời, chỉ nhận máu và các sản phẩm máu đã qua xét nghiệm sàng lọc HIV.
3. Nhân viên y tế cần đeo đồ bảo hộ như găng tay khi lấy máu, truyền máu và khi tiếp xúc với các chất lỏng như nôn, máu từ người bệnh.
4. Tránh sử dụng chung bơm kim tiêm và chỉ sử dụng các dụng cụ đã được tiệt trùng đúng cách trong quá trình phẫu thuật, châm cứu, xăm hình, v.v.
5. Phụ nữ nhiễm virus HIV nên hạn chế việc mang thai. Trong trường hợp muốn sinh con, người mẹ nên tìm đến các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn về các biện pháp tránh lây nhiễm HIV cho thai nhi.
6. Tránh sử dụng chung các đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo râu với người bệnh.

Trên đây là những biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV/AIDS. Hy vọng thông qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về căn bệnh HIV/AIDS và các cách để bảo đảm an toàn cho bản thân. Hãy tiếp tục theo dõi các bài viết khác của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật kiến thức mới về sức khỏe.